Toraja and the dead
Vandaag weer tijd voor de cultuur, de dodencultus hier in Torajaland. Alles draait hier om de voorouders en hoe die geëerd worden tot in het oneindige. Ofschoon in het land van de Toraja's de dood een groot thema is wordt er ook volop geleefd. Er is altijd wel ergens een feest, begrafenis, bruiloft of oogstfeest dus die fascinatie voor de overledenen staat het drinken van een lekkere borrel nooit in de weg. En bij hoge uitzondering in Sulawesi mogen ze dat ook hier. Meestal op of vlakbij de graven van die voorouders.
Tegen de voorgevel van de rijk versierde huizen en de Tongkonan’s, de dodenwoningen, zie ik steeds een groot aantal buffelhoorns. Meer hoorns betekent meer rijkdom en dus meer aanzien voor de familie in kwestie. Een Tongkonan is geen gewone woning maar een diep spirituele plek waar de doden worden opgebaard, generatie na generatie. En de dood is de rode draad in het leven van een Toraja-gezin want een overledene is niet dood zolang hij geen fatsoenlijke begrafenis krijgt. Het begrafenisritueel is heel belangrijk voor de Toraja en als toerist ben je van harte welkom om daarbij aanwezig te zijn. Vooral omdat je bijdraagt aan de kosten van de uitvaart. Soms kan er bij een begrafenisplechtigheid enorm worden uitgepakt en worden er meerdere waterbuffels en varkens ritueel geslacht. Voor zo’n plechtigheid moeten families soms lang sparen en dat kan betekenen dat de overledene – die inmiddels al wel is gebalsemd – soms een paar jaar moet wachten voordat hij of zij naar zijn laatste rustplaats wordt gebracht. Tot die tijd worden de overledenen slechts als ziek beschouwd.
Zo’n begrafenis is in Tana Toraja is een groots opgezet spektakel waarbij honderden mensen uitgenodigd worden, ook uit omliggende dorpen. Er worden buffels en varkens publiek geslacht en het vlees wordt verdeeld onder de aanwezigen. Om zo’n ‘evenement’ te kunnen organiseren moet een doorsnee gezin erg lang sparen. Een Toraja-gezin spaart dus om begrafenissen te kunnen financieren met maar één bedoeling, de ziel van de overledene via een dagenlang ritueel een geslaagde overgang te bezorgen naar het hiernamaals. Tau Tau zijn poppen die uit hout worden gehakt en zoveel mogelijk de beeltenis van de overledene moeten overbrengen. Ze dragen ook de originele kleding en zelfs attributen van de dode in kwestie. Naast de Tau Tau zijn de zogenaamde Liang Pia een macabere bezienswaardigheid nabij de Toraja dorpen. Vroeger hadden de Toraja de gewoonte om overleden baby’s die nog geen tandjes hadden, te begraven in een verticale holte in bomen. Naar verloop van tijd groeide de boom om het lijkje heen. De gedachte hierachter was dat de boom de ziel van de kinderen zou beschermen tegen kwade geesten. Baby’s worden ook rechtop begraven zodat ze nog door kunnen groeien na de dood. De dood is overal aanwezig in Tana Toraja.
Maar achter die sociale verplichtingen rond begrafenissen, huisinwijdingen, huwelijken en meer redenen om een ceremonie te houden schuilt ook veel leed. Voor iedere gebeurtenis behoort een passend geschenk of eerbetoon gegeven te worden. Een geldbedrag, een varken, of, en dat loopt in de papieren, een waterbuffel. Daarvoor steken de mensen zich soms diep in de schulden en alles is wederkerend. Als je Maria een buffel geeft moet Maria op een zeker moment hetzelfde weer aan jou geven. Je brengt een varken mee voor een bruiloft bij je buren dan kun je er zeker van zijn dat je buren op een dag jou weer een varken teruggeven als je een nieuw huis bouwt. Zo’ waterbuffel kost ongeveer 8000 euro en als het er eentje is met een witte kop en blauwe ogen dan kost het beest het equivalent van een nieuwe auto. En alle ingewikkelde familieverbanden, buurtschappen en kerkgenootschappen maken het tot een oneindige reeks verplichtingen die ook nog goed bijgehouden moeten worden dat ieder weer krijgt waar hij recht op heeft. Toraja is een rijk gebied maar veel van die rijkdom wordt besteed aan het in stand houden van de ceremonies en de bijbehorende cadeaus.
Er is een kerkgenootschap wat deze uit vroeger tijden afkomstige sociale puzzel afwijst en dat is de pinkster-gemeente. Deze verbiedt hun gelovigen mee te doen aan de oneindige geschenkuitwisselingen en gaat niet verder dan een koekje bij de koffie. Afgekeken van deNederlanders waarschijnlijk. Het is geen wonder dat deze kerk een steeds grotere populariteit geniet. Leden ervan rijden in grotere auto’s, gaan op reis naar andere landen simpelweg omdat ze zich niet meer in de schulden hoeven steken om met een waterbuffel aan een touwtje naar de begrafenis van de buurman te komen.
