An Arab lunch between the stones
Vandaag moet ik er weer aan geloven. Aan stenen, veel oude stenen, gestapeld, omgevallen, gerestaureerd, onder het zand of anderszins. Op reis in Iran wordt je er wel langs gevoerd, al die oude opgravingen van zovele beschavingen, zovele bevolkingsgroepen, beschavingen die hier hebben rondgehangen. Daar is onze historie niets bij. Hier is het echte nadenken begonnen, hier hebben ze het wiel uitgevonden, het schrift bedacht, hier zijn ze met geschiedschrijving begonnen, hier hielden ze voor het eerst bij wat ze deden, hoe ze het deden en waarom. En dat vaak in drie talen. Vijfduizend jaar gelden is dat allemaal begonnen toen er bij ons alleen nog erg primitieve, préhistorische beschavingen, zover je van beschaving kunt spreken, voorkwamen. Hunebedden ed dergelijke. Historie begint pas als er iets opgeschreven wordt, anders heet het préhistorie heb ik altijd geleerd. Wat ze hier in die tijd al bouwden en maakten is werkelijk ongelooflijk.
Eerst bezocht ik Shustar. Hier heeft Unesco de watermolens tot monument om te bewaren uitgeroepen. Duizenden jaren al in gebruik en zeer ingenieus. Ik liep er maar een beetje te bewonderen en kon mij voorstellen dat bezoekers in de oudheid hier helemaal met de mond open rondliepen. Ik hield hem maar dicht. Eens werd hier glas gemaakt, suikerriet vermalen en allerlei graansoorten verwerkt. Nu is allemaal alleen maar om te bekijken. Ergens in een nis zat nog een mannetje tapijten te maken maar het werd mij niet duidelijk wat zijn functie was in dit Heritage project.
Hierna waren de stenen van Choga Zanbil aan de beurt. Deze zijn nog aardig gestapeld. Het ziet er zelfs nog zo gaaf uit dat het lijkt of ze gisteren opgemetseld zijn. In de jaren dertig van de vorige eeuw werd deze plek ontdekt door vliegeniers die op zoek waren naar olie en zagen dat er hier in het landschap iets moest liggen. Ze zijn gaan graven en het bleek een oude tempel van 3500 jaar geleden te zijn. Een enorm ding van 1200 bij 800 meter die midden in een grote stad lag en nog redelijk gaaf boven het zand uitkwam. Iedere archeoloog kan hier dagen rondlopen en van de ene verrassing in de andere vallen. Vroeger wilde ik dat wel worden, archeoloog, maar nu is dat toch echt te laat. Ik beperkte het tot een paar uur rondlopen en toen had ik wel een beeld van hoer het vroeger was geweest. Imposant en groots. Ik had er honger van gekregen en de lunch werd verzorgd door een Arabische familie vlakbij die er een soort restaurant gemaakt hadden. De heer des huizes had ook een tiental jaren aan de restauratie meewerkt maar nu was het lucratiever om toeristen te eten te geven. Dat deden hij en zijn vrouw en dochters uitstekend. Het was een uitstekende lunch en de man had een lach aan zijn kont hangen die aanstekelijk was.
Het hoogtepunt wat betreft archeologie in Iran is Susa. De volgende plek op mijn lijst. Maar ik had al gelezen dat het hier weliswaar enorm en geweldig geweest moet zijn in de oudheid, er is nauwelijks iets overgebleven wat meer dan 30 centimeter boven de grond uitkomt. Er zijn wel heel veel belangrijke beelden en andere voorwerpen gevonden die zich vrijwel allemaal in het Louvre bevinden. De Fransen hebben hier het grootste deel van de opgravingen gedaan en daarbij hebben ze om te beginnen een enorm kasteel laten bouwen waar ze tijdens het werk konden verblijven. Ze noemden het Chateau de Morgan. Dit echt gigantische optrekje diende voor comfort en koelte in deze hitte en ook om de plaatselijke bevolking op afstand te houden. En al het goud, brons en meer moois wat ze vonden veilig op te bergen voordat ze al dat gestolen waar naar het moederland konden vervoeren zonder pottenkijkers. De Engelsen hadden deze plek het eerst ontdekt en benoemd als de oude bijbelse stad Shushan en ook het Achaemenid paleis gelokaliseerd maar het niet echt van grote interesse gevonden. Het British Museum mist hierdoor een aantal topstukken.
Ook in Suza het graf van de profeet Daniël waar al vele eeuwen allerlei geloven een bedevaart naar houden. Het is dezelfde Daniël uit het Oude Testament en hij schijnt ook voor te komen in de Koran. Die laatste heb ik nog niet gelezen al hoort dat tegenwoordig bij je survival kit, heb ik begrepen.
